De itinere Siculo discipulis instituendis (II)

De templorum valle

Post meridiem in Hortum Archaeologicum Templorum Vallis advenimus, locum amoenissimum non solum diffusis Graecorum reliquiis, sed etiam caeli Mediterranei vario arborum genere sativarum et silvestrium. Peropportune Aloisius Pirandello praeclarus scriptor hac terra natus, Hortum “silvam amygdalarum et olearum”appellavit. Non desunt tamen pinus, acaciae, vinea, fici opuntiae indicae, myrtus, ceratoniae siliquae; ex herbis crebri sunt achanti. Templa adsunt ubi tempore antiquissimo via sacra oppidi Graeci fuerat, cui nomen Graece Akragas, Latine Agrigentum, in clivo leviter acclinanti. Mihi narranti paululum succurruntverba Plinii Minoris (Ep. V, 6) quamquam alium locum afferentia: “Regionis forma pulcherrima. Imaginare amphitheatrum aliquod immensum et quale sola rerum natura possit effingere. Lata et diffusa planities montibus cingitur”. Sed hic locorum amoenitas templorum venustati mirabiliter contexta est.

Antiquum oppidum conditum est anno DLXXXII a.Ch. n. a colonis Gelanis et Rhodiis in planitie sita inter rupem Athenaeam collemque Agrigentinum septentrionem spectantes et collem templorum satis longum meridionalem, iuxta mare, adfluentibus ex utroque latere fluminibus, quibus nomina Akragas et Ypsas, ad ostium adiunctis, ubi olim portus fuerat. Arx exstructa fuit ubi nostra aetate Agrigentum situm est, Sicule nominatum Girgenti. Tot saeclis transactis, mutata terra, iam secessio nitida inter antiquitatem Graecam et urbem mediaevalem atque hodiernam ostenditur; duplex anima locorum, scissio irremediabilis, quae fortasse opus Pirandellianum afflavit. Colonia Graeca ab antiquis scriptoribus celebrata est ob miram venustatem: Pindarus poeta eam “pulcherrimam inter urbes mortalium” existimavit; Empedocles philosophus de sua patria “Opulentia et magnificentia tales sunt – inquit - ut incolae domus et templa exstruant velut nisi sibi umquam moriendum et edant velut si crastino die moriendum esset”.

Discipuli cum iam templi formae studuerint, circum adspiciunt et plerique attente audiunt quae a rectrice periegetica dictitantur. Primum nobis narratur de templo Iunonis Laciniae generis architecturae Dorici, formae propriae et ceterorum, cui adfuerunt VI columnae fronte ac retro ac XIII lateribus partim servatae. Eadem forma et amplitudo sunt templo cognominato Concordiae, optime conservato, praesertim cum aetate Christiana ecclesia factum sit. Deinde ad templum Herculis appropinquamus cuius VIII columnae tantum supersunt; postea ad templum Iovis cuius ruinae ingentes permanent, ab antiquo non plane aedificatum, peculiare ob telamonios, simulacra magna altitudine, ex quibus unus apud Musaeum refectus exponitur. Ante templum etiam reliquiae arae singularis amplitudinis nobis monstrantur. Non longe columnae superstites Dioscurorum templi, signi Templorum Vallis iam facti. Cur tanta ruina prolapsusque successerunt? Lapis harenaria, tempore effluente, paulatim fracta est, terrae motus porro magnam partem deleverunt; saxa diruta partim adhibita sunt, ut solebat, ad nova aedificia exstruenda. Non tantum antiqua manent. Anno praeterito Igor Mitoraj Polonus statuarum artifex Vallem elegit expositionis sedem cui titulus fuit “Mythologiae gigantes”: insigne opus statuarium relictum est ab artifice: Icarus ingenti corpore, sed imperfecto, qui iure videtur huc cecidisse inter saxa immania, antiquae magnificentiae et potentiae Graecae mirifica documenta.

Scripsit Lydia Ariminensis